Οι σκληρές οικονομικές κυρώσεις της Δύσης κατά της Ρωσίας όπως ήταν φυσικό προκάλεσαν την επιβολή αντίμετρων εκ μέρους της Μόσχας. Ταυτόχρονα οι δυτικές κυρώσεις αποτελούν εκ των πραγμάτων αναγκαστικό κίνητρο για την αναπροσαρμογή της ρωσικής οικονομίας. Έτσι από στρατηγικής πλευράς φαίνεται ότι έχει ήδη αποφασιστεί ο προσανατολισμός της ρωσικής οικονομίας προς την Ασία με ιδιαίτερη έμφαση στην Κίνα, την Ινδία, την Ινδονησία και προς ορισμένες άλλες χώρες των G-20 στις οποίες περιλαμβάνεται και η Τουρκία. Άλλωστε δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι Κίνα, Ινδία και Τουρκία δεν έχουν επιβάλει κυρώσεις κατά της Ρωσίας.
Εξόφληση εξωτερικού χρέους σε ρούβλια
Επιπλέον η Μόσχα, λόγω του παγώματος εκ μέρους της Δύσης όσων συναλλαγματικών διαθεσίμων της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας (ΚΤΡ) βρίσκονται «παρκαρισμένα» σε διάφορα δυτικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, έδωσε το δικαίωμα στις διάφορες κρατικές και ιδιωτικές επιχειρήσεις να εξοφλούν σε ρούβλια και όχι σε συνάλλαγμα τις υποχρεώσεις τους προς επιχειρήσεις και οργανισμούς «των εχθρικών» προς τη Ρωσία χωρών (www.euractiv.com 8/3/2022). Δηλαδή των χωρών που επέβαλαν κυρώσεις στη Ρωσία μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και η Ελλάδα. Η απόφαση αυτή ενόψει της υποτίμησης του ρωσικού νομίσματος τουλάχιστον κατά 40% έχει ως αποτέλεσμα οι διάφορες δυτικές επιχειρήσεις να υφίστανται πλέον τεράστια οικονομική ζημιά. Η Μόσχα πάντως επισημαίνει ότι αναγκάστηκε να προχωρήσει στη θέσπιση του συγκεκριμένου μέτρου καθώς οι ρωσικές επιχειρήσεις ενώ ήταν διατεθειμένες να προχωρήσουν στην εξόφληση των οφειλών τους σε συνάλλαγμα δεν μπορούν να το πράξουν καθώς τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της ΚΤΡ μέσω των οποίων θα γινόταν η εξόφληση του εν λόγω εξωτερικού χρέους δεν μπορούν να ενεργοποιηθούν λόγω του παγώματός τους από τις χώρες της Δύσης.
Επιπλέον η ρωσική κυβέρνηση αποφάσισε να προχωρήσει στην ψήφιση είκοσι νόμων για τη στήριξη της οικονομίας. Έτσι στις 10 Μαρτίου 2022 ο Πούτιν στην ομιλία του στο ρωσικό υπουργικό συμβούλιο επισήμανε ότι στόχος της ρωσικής ηγεσίας είναι η λήψη μέτρων «για την ελαχιστοποίηση των συνεπειών των κυρώσεων στη ρωσική οικονομία και στο λαό της χώρας». Και όλα αυτά καθώς «σαφώς, σε περιόδους όπως αυτή, οι άνθρωποι τείνουν να έχουν αυξημένη ζήτηση για ορισμένες ομάδες αγαθών, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα ξεπεράσουμε αυτά τα προβλήματα στην τακτική πορεία των εργασιών. Σταδιακά, οι άνθρωποι θα συνειδητοποιήσουν ότι δεν υπάρχουν προβλήματα που δεν μπορούμε να επιλύσουμε. Πράγματι, υπάρχουν θέματα που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής, αλλά θα τα θίξω αργότερα ο ίδιος και θα ζητήσω από τους συναδέλφους μας να τα σχολιάσουν» (http://en.kremlin.ru 10/3/2022).
Είχε προηγηθεί δήλωση του εκπροσώπου του Κρεμλίνου, Ντμιτρι Πεσκόφ, που υποσχέθηκε ότι η κυβέρνηση θα ανακοινώσει σύντομα μέτρα στήριξης των ανέργων και της αγοράς εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό μάλιστα τόνισε: «Ελπίζουμε ότι δεν θα παραμείνουν άνεργοι εκατομμύρια άνθρωποι, ότι θα είναι λιγότεροι (οι άνθρωποι που θα μείνουν άνεργοι). Στην πραγματικότητα, οι εταιρείες φεύγουν. Η κυβέρνηση το εξετάζει αυτό. Αυτό είναι θέμα προτεραιότητας – η ανεργία και τα μέτρα κατά της κρίσης στην αγορά εργασίας. Νομίζω ότι θα ακούσουμε από την κυβέρνηση για μέτρα που πρόκειται να ληφθούν το συντομότερο δυνατό( www.gr.euronews.com 10/3/2022).
Στο επίκεντρο η στήριξη της απασχόλησης
Με βάση την εισήγηση του Πρωθυπουργού της Ρωσίας Mikhail Mishustin η ρωσική κυβέρνηση «εργάζεται για την ενίσχυση της σταθερότητας της οικονομίας εν μέσω της άνευ προηγουμένου αύξησης της εξωτερικής πίεσης». Στο πλαίσιο αυτό δημιουργήθηκε ήδη μια ειδική task force η οποία ουσιαστικά συντονίζει όλες τις αποφάσεις και δράσεις σε ομοσπονδιακό αλλά και περιφερειακό επίπεδο στην αχανή αυτή χώρα. Μια task force που λειτουργεί 24/7 και βρίσκεται σε συνεχή επαφή με τις ενώσεις των Ρώσων επιχειρηματιών. Βασικός στόχος της Μόσχας είναι «η προστασία της εγχώριας ρωσικής αγοράς και η διασφάλιση της αδιάλειπτης λειτουργίας των επιχειρήσεων με την εξάλειψη των διαταραχών στα logistics και στις αλυσίδες παραγωγής και, φυσικά, η διατήρηση της απασχόλησης». Μάλιστα όπως τονίστηκε είναι σημαντικό να βοηθηθούν οι άνθρωποι και οι επιχειρήσεις προκειμένου «να προσαρμοστούν γρήγορα στις μεταβαλλόμενες συνθήκες».
Στα είκοσι ρωσικά νομοσχέδια περιλαμβάνονται «συγκεκριμένες προτάσεις για τη σταθεροποίηση των χρηματοπιστωτικών αγορών, την υποστήριξη ορισμένων βιομηχανιών, τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του εγχώριου ιδιωτικού τομέα, καθώς και προτάσεις για την επιστροφή του κεφαλαίου στη δικαιοδοσία της Ρωσίας» (http://en.kremlin.ru 10/3/2022). Επιπλέον επισημαίνεται ότι ήδη «έχει προετοιμαστεί σχέδιο νόμου για την αποφυγή παύσης λειτουργίας της παραγωγής. Εάν οι ξένοι ιδιοκτήτες κλείσουν τις εγκαταστάσεις τους χωρίς βάσιμους λόγους, η κυβέρνηση προτείνει τη θέσπιση εξωτερικής διαχείρισης. Ανάλογα με την απόφαση του ιδιοκτήτη, αυτό θα καθορίσει το μέλλον της εταιρείας. Στη διαδικασία, ο βασικός στόχος θα είναι η διατήρηση του προφίλ των εταιρικών δραστηριοτήτων και των θέσεων εργασίας. Οι περισσότερες εταιρείες ανακοινώνουν προσωρινή αναστολή λειτουργίας διατηρώντας τις θέσεις εργασίας και καταβάλλοντας τους μισθούς». Τονίζεται δε με νόημα ότι οι ρωσικές Αρχές θα παρακολουθούν προσεκτικά αυτή την κατάσταση. Αυτό σημαίνει σε απλά ελληνικά ότι οι ξένες επιχειρήσεις αν πάψουν να αμείβουν τους εργαζoμένους τους τότε θα τεθούν σε αναγκαστική διαχείριση με ευθύνη του ρωσικού κράτους και στη συνέχεια η διαχείρισή τους θα ανατεθεί είτε σε δημόσιους φορείς είτε σε Ρώσους επιχειρηματίες. Δεδομένου του τεράστιου αριθμού ξένων επιχειρήσεων με χιλιάδες εργαζομένους εκτιμώ ότι είναι πιθανόν να δημιουργηθεί για την αντιμετώπιση του ζητήματος αυτού ένας ειδικός Οργανισμός υπό την ευθύνη του ρωσικού κράτους που θα μεριμνήσει στη συνέχεια για την ανάθεση του μάνατζμεντ σε τρίτους αλλά και τη διασφάλιση πόρων υπό μορφή εταιρικών δανείων. Στην ουσία θα πρόκειται για την ίδρυση ενός Οργανισμού διαχείρισης προβληματικών επιχειρήσεων όπως έχει ήδη γίνει σε πολλές χώρες για την αντιμετώπιση αντίστοιχων καταστάσεων. Στην Ελλάδα άλλωστε είχαμε την εμπειρία αυτή μέσω του Οργανισμού Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων επί εποχής Ανδρέα Παπανδρέου.
Μέτρα για τη στήριξη της πληροφορικής, των κατασκευών, των μεταφορών και του τουρισμού
Επιπλέον λήφθηκαν μέτρα για τη στήριξη του κλάδου της πληροφορικής με μείωση του φόρου επί των κερδών αλλά και την απαλλαγή από διαφόρους ελέγχους από τους ρυθμιστικούς φορείς.
Μέτρα προβλέπονται επίσης από ρωσικής πλευράς για τη στήριξη του κατασκευαστικού τομέα, των μεταφορών με ιδιαίτερη έμφαση στις αεροπορικές και σιδηροδρομικές μεταφορές, του τουρισμού, των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, της εφοδιαστικής αλυσίδας αλλά και της γεωργίας όχι μόνο σε σχέση με «τις θέσεις εργασίας, αλλά και τη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας» της ίδιας της Ρωσίας.
Πιο αναλυτικά όσον αφορά τις αποφάσεις σε σχέση με τον τομέα της πληροφορικής η ρωσική κυβέρνηση αναμένεται να λάβει μέτρα στον συγκεκριμένο κλάδο δημιουργώντας συνθήκες για την προσέλκυση ειδικών σε αυτόν τον τομέα της οικονομίας. Για τη στήριξη του κατασκευαστικού κλάδου προβλέπεται απλοποίηση στη σύνταξη σχεδίων πολεοδομικής ανάπτυξης και στη διαδικασία διεξαγωγής δημόσιων ακροάσεων για αυτά, καθώς και στην καταχώριση δικαιωμάτων σε εγκαταστάσεις που έχουν ήδη κατασκευαστεί. Ταυτόχρονα επισπεύδεται η παραχώρηση οικοπέδων και η επέκταση των υπαρχουσών συμβάσεων μίσθωσης εάν χρειαστεί. Με τον τρόπο αυτόν αναμένεται να μπορέσει ο εν λόγω κλάδος να διατηρήσει σταθερό ρυθμό. Όσον αφορά τα συμφέροντα των εταιρειών μεταφορών, η ρωσική κυβέρνηση δεσμεύεται να βοηθήσει τις αεροπορικές εταιρείες να διατηρήσουν τους στόλους ξένων αεροσκαφών τους. Επιπλέον θα επιβληθούν περιορισμοί στις χώρες που απαγορεύουν στα ρωσικά πλοία την είσοδο στα λιμάνια τους. Επίσης σχεδιάζονται μέτρα για την προστασία των ρωσικών σιδηροδρομικών μεταφορών. Σημαντικές ενισχύσεις θα λάβει και η τουριστική βιομηχανία. Για τον λόγο αυτόν θα ανασταλεί ο ΦΠΑ για εταιρείες που κατασκευάζουν και μισθώνουν τουριστικές εγκαταστάσεις ή που αναθέτουν υπεργολαβίες σε άλλες εταιρείες. Αυτό θα ισχύει για πέντε χρόνια μετά τη θέση σε λειτουργία ξενοδοχείων ή άλλων εγκαταστάσεων διαμονής, συμπεριλαμβανομένης της ανοικοδόμησης. Τις εν λόγω παροχές θα δικαιούνται και οι ιδιοκτήτες υφιστάμενων ξενοδοχείων. Οι εν λόγω ενισχύσεις δεν θα ισχύσουν μόνο για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις αλλά και για τις μεγάλες εταιρείες. Επιπροσθέτως οι εν λόγω εταιρείας θα πρέπει να προσαρμόσουν τις αλυσίδες παραγωγής και τις εφοδιαστικές τους αλυσίδες.
Στήριξη της γεωργίας και της επισιτιστικής αλυσίδας-Αναστολή πληρωμής αγροτικών δανείων
Τα μέτρα της ρωσικής ηγεσίας εστιάζουν στις ανάγκες των εργαζομένων στη γεωργία. Όπως τονίσαμε ήδη η παρέμβαση στη γεωργία δεν αφορά μόνο τις θέσεις εργασίας, αλλά και τη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας της ίδιας της Ρωσίας. Έτσι είναι εξαιρετικά σημαντικό να αποφευχθεί η διακοπή της περιόδου σποράς, η οποία βρίσκεται τώρα σε εξέλιξη σε ορισμένες περιοχές. Οι αγροτικοί παραγωγοί θα μπορούν να αναβάλουν, κατά έξι μήνες, τις πληρωμές του κύριου χρέους τους στο πλαίσιο επενδυτικών δανείων χαμηλού κόστους, που επρόκειτο να καταβάλουν στις τράπεζες εντός των επόμενων τριών μηνών, και να ανανεώσουν τα βραχυπρόθεσμα δάνεια για ένα ακόμη έτος για να μειώσουν το οικονομική τους επιβάρυνση. Και οι δύο περιπτώσεις αφορούν δάνεια με προθεσμία που λήγει φέτος. Επιπλέον για να μειωθεί το επιχειρηματικό κόστος, προτάθηκε η ελαχιστοποίηση του αριθμού των περιττών διαδικασιών. Σύμφωνα με τη νέα νομοθεσία ετοιμάστηκε ψήφισμα για την ανανέωση της ισχύος των διαφόρων αδειών και άλλων τύπων αδειών και για την εισαγωγή μιας απλοποιημένης διαδικασίας για την απόκτηση και την επανέκδοσή τους. Αυτό το μέτρο θα ισχύει για περισσότερους από 120 τύπους τέτοιων αδειών που αφορούν πάνω από 2,5 εκατομμύρια άδειες συνολικά. Επίσης απλοποιούνται οι απαιτήσεις συμμόρφωσης με ορισμένα μέτρα τεχνικού κανονισμού. Ήδη έχει επιβληθεί μορατόριουμ σε όλους τους προγραμματισμένους ελέγχους και επιθεωρήσεις εκτός εάν συνεπάγονται απειλή για τη ζωή ή την υγεία. Στο πλαίσιο αυτό προτάθηκε η κατάργηση περισσότερων από 150.000 προγραμματισμένων επιθεωρήσεων.
Ισχυρά τα χαρτιά της Μόσχας
Παρά τις δυτικές κυρώσεις η ρωσική ηγεσία διακηρύσσει για άλλη μια φορά ότι «η μέγιστη ελευθερία οικονομικής δραστηριότητας στη Ρωσία, η ελάχιστη ρύθμιση και έλεγχος και, φυσικά, η στήριξη της αγοράς εργασίας θα παραμείνουν η βάση για την οικονομική μας απάντηση». Επιπλέον η ρωσική κυβέρνηση θα επεκτείνει την υποκατάσταση των εισαγωγών και θα βοηθήσει τους εγχώριους παραγωγούς να αντικαταστήσουν τα ξένα προϊόντα στις αλυσίδες εφοδιασμού.
Για τον λόγο αυτόν η ρωσική ηγεσία εργάζεται για να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα κατά των κυρώσεων σε συστημική βάση. Έτσι το υπάρχον ρωσικό σχέδιο δράσης θα ενημερώνεται συνεχώς με βάση τις εξελίξεις και θα εγκρίνεται σταδιακά και έγκαιρα.
Μια άλλη λύση θα μπορούσε να είναι η αναβολή της έναρξης ισχύος μιας σειράς υποχρεωτικών απαιτήσεων που αφορούν τις επιχειρήσεις καθώς υπό τις παρούσες συνθήκες, δεν μπορούν να εκπληρωθούν λόγω των τεχνικών περιορισμών και της ανάγκης επανεξοπλισμού των ρωσικών επιχειρήσεων. Στο πλαίσιο αυτό αναμένεται να είναι σημαντικό το μέγεθος του μετασχηματισμού που θα πρέπει να περάσει η ρωσική οικονομία για να γίνει ακόμα πιο δυνατή.
Τέλος επισημαίνεται ότι επιβλήθηκε απαγόρευση επανεξαγωγής στις παραπάνω «εχθρικές χώρες» του εξοπλισμού και των εξαρτημάτων που είχαν προηγουμένως εισαχθεί στη Ρωσία.
Πάντως σύμφωνα με εκτίμηση του Πεκίνου, η Ρωσία κρατά στα χέρια της αρκετά χαρτιά για την αντιμετώπιση των δυτικών κυρώσεων που σε κάθε περίπτωση πέραν των άλλων θα «σύρουν την παγκόσμια οικονομία σε τέλμα» (www.globaltimes.cn 8/3/2022).
